Ната
«Потым наступіў момант жаху, калі я зразумела, што не магу нічым займацца...»
Ната
«Потым наступіў момант жаху, калі я зразумела, што не магу нічым займацца...»
Ната Голава – кінематаграфістка, займаецца рэжысураю, танцам і музыкай. Менавіта танец для яе – адна з улюбёных справаў і інструмент падтрымання ментальнага стану. Да гэтага часу не можа акрыяць ад жнівеньскіх жорсткіх разгонаў пратэстоўцаў, многія з якіх назірала са свайго гаўбца ў Барысаве. Прайшло больш за тры месяцы, а Ната дагэтуль ні разу не станцавала. Паводле яе, танец – гэта радасць, а адчуваць радасць у такі час ёй сорамна і ненатуральна.
Я нарадзілася і жыву ў Барысаве – гэта раённы цэнтр, самы вялікі ў Менскай вобласці. Жыць не ў Менску, а нават у поўнай яго супрацьлегласці – у ціхім горадзе, «дзе ніколі нічога не адбываецца», падчас мірных пратэстаў у Беларусі аказалася вельмі складана.
Непаказанасць нашае барацьбы ў медыях неяк складана перажываць. Скажу шчыра, вельмі доўга я змагалася з гэтым – здымала ўсё, як ненармальная, посціла, асабліва першыя дні без інтэрнэту. Хацелася, каб усе даведаліся пра нас, каб Барысаў стаўся бачным для нашае краіны – а навіны ж звычайна пакрываюць падзеі ў вялікіх гарадах, вось і адчуваеш, што твой унёсак быццам бы не такі значны.
Яшчэ складана тут жыць праз атачэнне і агульную панурую атмасферу. Калі ў душы ў цябе запал пастаянна нешта рабіць: пратэсты, сцягі, барацьба! А натыкаешся на цішыню. Вось, забілі Рамана Бандарэнку, абвесцілі жалобу, а 12-й гадзіне дня трэба было спыніцца – хвіліна маўчання, а 9-й вечара была акцыя – паставіць свечку на падваконні. Хоць я і хварэла, усё роўна выйшла на балкон апоўдні. Людзі ідуць з авоськамі, мужыкі нейкія з валізкамі, хтосьці – у тэлефоне, аўты ездзяць. Я гляджу на гэта і думаю: Божа, людзі, вы наагул дзе жывяце? Што адбываецца? Чаму? Са свечкай – дакладна так сама, няма адчування згуртаванасці і масавасці, ці што. Я паставіла свечку, адна мая знаёмая з суседняе вуліцы – таксама. Яна мне піша і кажа: «Я паставіла, але мне здаецца, што я адна на ўсёй вуліцы была са свечкай у акне». І я яе разумею, часам і праўда здаецца, што ўсім навокал, акрамя цябе, проста пляваць. І рукі апускаюцца.
І што рабіць з гэтымі людзьмі? Што рабіць з безыніцыятыўнасцю вакол цябе? Я займаюся ўсякімі актыўнасцямі культурнага плану пасля школьнага ды інстытуцкага часу – свядома, у гэтым горадзе з 2012 года, гэта значыць ужо 8 гадоў. За гэты час зразумела, што людзі тут гатовыя глядзець і цікавіцца, але вось браць актыўны ўдзел – не. У нас у танцавальнай супольнасці нават быў пост на сайце, нешта тыпу «як перастаць глядзець нашыя фоткі ў сацсетках і прыйсці танцаваць?». Гэта значыць, у Барысаве пасіўна падтрымліваць у людзей прынята, але вось уключацца ў сам працэс – гэта нешта вынятковае.
І што рабіць з гэтымі людзьмі? Што рабіць з безыніцыятыўнасцю вакол цябе? Я займаюся ўсякімі актыўнасцямі культурнага плану пасля школьнага ды інстытуцкага часу – свядома, у гэтым горадзе з 2012 года, гэта значыць ужо 8 гадоў. За гэты час зразумела, што людзі тут гатовыя глядзець і цікавіцца, але вось браць актыўны ўдзел – не. У нас у танцавальнай супольнасці нават быў пост на сайце, нешта тыпу «як перастаць глядзець нашыя фоткі ў сацсетках і прыйсці танцаваць?». Гэта значыць, у Барысаве пасіўна падтрымліваць у людзей прынята, але вось уключацца ў сам працэс – гэта нешта вынятковае.
Адзінае што прымусіла мяне паверыць у тое, што горад не ўсё страціў, – самы першы пратэставы марш. Выходзіць тады «можна было» – не было ў горадзе ніводнага міліцыянта, ніводнага амапаўца – іх усіх у Менск звозілі. Гэта было 16 жніўня, адразу пасля 3 дзён пабоішчаў, першую нядзелю. У гэтую нядзелю выйшаў увесь горад! Ну, як увесь горад, тысячы тры там дакладна было, можа, больш. Менавіта тады я ўбачыла, што калі можна – выходзіць так шмат людзей, цалкам розных. Я там столькі знаёмых сустрэла! Нават сябар дзяцінства, здаравенны бізнесмен з Піцеру, такі вялізны дзядзька, які чамусьці зноў вярнуўся ў Беларусь. Я глядзела, і разумела, што людзей сапраўды прыпякло.
Адзінае што прымусіла мяне паверыць у тое, што горад не ўсё страціў, – самы першы пратэставы марш. Выходзіць тады «можна было» – не было ў горадзе ніводнага міліцыянта, ніводнага амапаўца – іх усіх у Менск звозілі. Гэта было 16 жніўня, адразу пасля 3 дзён пабоішчаў, першую нядзелю. У гэтую нядзелю выйшаў увесь горад! Ну, як увесь горад, тысячы тры там дакладна было, можа, больш. Менавіта тады я ўбачыла, што калі можна – выходзіць так шмат людзей, цалкам розных. Я там столькі знаёмых сустрэла! Нават сябар дзяцінства, здаравенны бізнесмен з Піцеру, такі вялізны дзядзька, які чамусьці зноў вярнуўся ў Беларусь. Я глядзела, і разумела, што людзей сапраўды прыпякло.
Атрымліваецца, што, калі выходзіць бяспечна, калі няма страху за сваё жыццё, людзі гатовыя выходзіць, нешта паказваць, выказваць сваё меркаванне – і яны гэта робяць!
Потым было яшчэ лепш. Таму што пасля пратэставых маршаў актывізаваліся «ябацькі», яны пачалі ладзіць свае акцыі – акупавалі плошчу, рабілі там кірмашы ў выходныя. І для мяне гэта быў такі шок: звычайна людзі на гэтыя кірмашы ходзяць – кожныя выходныя натоўпамі – гэта ж усё роўна забава, хоць якая. А тут – я прыходжу на плошчу і проста нікога, пус-тэ-ча. Два мянты ў цывільным, цёткі мацёрыя – прадавачкі шашлыкоў і алкаголю. Ужо другі дзень пайшоў, а народу няма наагул! Цішыня, і толькі гэтыя цёткі сядзяць ужо сваё ж піва квасяць, шашлык самі ядуць. Гэта значыць горад можа – калі хоча: умее хадзіць на пратэсты, калі гэта бяспечна, і ўмее ігнараваць. Але, хоць забі, гэтыя два светлых моманты ўсё роўна не даюць мне трывалае сувязі з горадам. Я не магу грэцца гэтымі рэдкімі выпадкамі згуртавання – недастаткова сіл і рэсурсаў. Усё, на што мяне хапае, – гэта ратаваць сябе і блізкіх людзей, якія, я бачу, тонуць ужо ў сваёй дэпрэсіі.
Адчуванне пераломнага моманту і адчуванне таго, што я хачу ўключыцца ў працэс, а дакладней, што ў мяне няма выбару – я павінна ўключыцца ў працэс, пачаліся значна раней за самыя гучныя пратэставыя маршы і раней за гвалт – у ліпені, калі з'явіліся Ціханоўская, Калеснікава і Цапкала. Як толькі ўзнікла гэтая тройца, у мяне ўнутры ўсё пераключылася. Я наагул ніяк не збіралася браць удзел у палітычнай «дзвіжусе» – нават на выбары ісці не хацела. І так зразумела – нічога не зменіцца. Мае знаёмыя подпісы збіралі – за Ціханоўскага, за Бабарыку – мне было пляваць. Ніхто нікому нічога не дасць выйграць. Але гэтыя тры жанчыны – яны сталіся сімвалам пералому, як быццам бы законы прыроды ў нас у краіне па-іншаму пачалі працаваць нарэшце. Я не магу гэтага растлумачыць, мне вельмі складана аформіць свае пачуцці з гэтай нагоды ў словы. Гэта тое, што пачало ў Беларусі адбывацца адначасова ўсюды, таму што зʼявіліся яны. І калі шчыра, мне ніхто з іх асабіста не падабаецца. Я нават да Машы Калеснікавай крытычна стаўлюся. Мне не падабаецца ейная рыторыка, мне не падабаюцца ейныя чырвоныя вусны, мне не падабаецца Святлана Ціханоўская як палітык. Але пры гэтым усім гэтая жаночая тройца запусціла для мяне працэс уключэння.
Я была напружаная 9 жніўня, калі выбары былі. Гэта быў жудасны стан – вельмі вялікая трывога. Падобна паводле адчуванняў да таго, калі бяруць кроў з пальца. Ненавіджу, гэтак гідка яшчэ на ногцевую пласціну ціснуць звычайна. Я заўсёды сціскаюся перад праколам, заплюшчваю вочы і ў жаху чакаю ўдару іголкай. І ў гэтым стане «вось-вось уколюць» – гэта значыць з прадчуваннем, што цяпер будзе балюча, я заставалася ў той дзень жніўня. Я схадзіла на выбары, потым на плошчу, сустрэла прыяцеляў... Увесь гэты час была ў стане напружанасці, у чаканні гэтага ўколу. Вось ён і адбыўся.
Я цяпер успамінаю гэты момант, разумею, што гэта настолькі цяжка таму, што я не магла зразумець: «чаму?». Вось гэты момант уколу ў палец, калі ты ў больніцы, ты хоць бы разумееш прычыну, а тут цябе ўкалолі – і пытанне «навошта?» гэтак і застаецца без адказу.
Я цяпер успамінаю гэты момант, разумею, што гэта настолькі цяжка таму, што я не магла зразумець: «чаму?». Вось гэты момант уколу ў палец, калі ты ў больніцы, ты хоць бы разумееш прычыну, а тут цябе ўкалолі – і пытанне «навошта?» гэтак і застаецца без адказу.
Я была напружаная 9 жніўня, калі выбары былі. Гэта быў жудасны стан – вельмі вялікая трывога. Падобна паводле адчуванняў да таго, калі бяруць кроў з пальца. Ненавіджу, гэтак гідка яшчэ на ногцевую пласціну ціснуць звычайна. Я заўсёды сціскаюся перад праколам, заплюшчваю вочы і ў жаху чакаю ўдару іголкай. І ў гэтым стане «вось-вось уколюць» – гэта значыць з прадчуваннем, што цяпер будзе балюча, я заставалася ў той дзень жніўня. Я схадзіла на выбары, потым на плошчу, сустрэла прыяцеляў... Увесь гэты час была ў стане напружанасці, у чаканні гэтага ўколу. Вось ён і адбыўся.
Я цяпер успамінаю гэты момант, разумею, што гэта настолькі цяжка таму, што я не магла зразумець: «чаму?». Вось гэты момант уколу ў палец, калі ты ў больніцы, ты хоць бы разумееш прычыну, а тут цябе ўкалолі – і пытанне «навошта?» гэтак і застаецца без адказу.
Я цяпер успамінаю гэты момант, разумею, што гэта настолькі цяжка таму, што я не магла зразумець: «чаму?». Вось гэты момант уколу ў палец, калі ты ў больніцы, ты хоць бы разумееш прычыну, а тут цябе ўкалолі – і пытанне «навошта?» гэтак і застаецца без адказу.
Як усё было. Я вярнулася з плошчы, мы з маёй сяброўкай і прыяцелем развіталіся на скрыжаванні, дамаўляліся пра нашую наступную сустрэчу. Яны не маглі выклікаць таксоўкі, таму што Інтэрнэт не працаваў з абеду. Паўгадзіны максімум прайшло – яшчэ жнівень жа, усё так добра, цёпла, прыгожа – вось я пайшла пешшу дадому, пакарміла вулічных коцікаў, а адчуванне трывожнасці ўсё роўна не сыходзіла. Заходжу ў кватэру і чую крыкі за акном. Стаю з нямытымі міскамі катоў, чую, што гэта з плошчы і разумею, што ўсё – пачалося. Я выходжу на балкон. Першае, што я ўбачыла пасля гэтых крыкаў, – гэта два зусім маладыя хлопцы, якія беглі ад плошчы, адзін твар закрываў. Я паклікала іх і спытала, ці патрэбная ім дапамога. Адзін падняў твар – а ён увесь у крыві. Кажу: заходзьце, памыецеся, гарбаты пап'яце, выклічаце таксі – хоць бы перачакаеце гэта ўсё і паедзеце дадому. Яны адмовіліся, сказалі што адразу пойдуць. Я бачу, што там чыста наперадзе – нікога няма, гэта значыць яны могуць паспець дайсці да бяспечнага месца. І я пытаюся – што адбываецца? І хлопцы, ледзь не зрываючыся на крык, кажуць: «Блін, ды там мочаць проста ўсіх без разбору, гэта капец нейкі!» Яны ўцяклі, а я так і засталася на балконе стаяць, усё здранцвелая. Іголка пракалола палец.
Далей я бачыла як разганялі ўсіх. Стаяла на балконе і глядзела. Я разумела, што я не магу нічога зрабіць. Калі пачну крычаць – то яны могуць зайсці да мяне ў кватэру – у нас вельмі слабыя дзверы, іх лёгка можна вынесці. І вось я стаяла ў поўнай разгубленасці і проста не разумела, што мне трэба рабіць у гэты момант... І гэта было настолькі цяжка... адчуванне поўнай бездапаможнасці.
У выніку я ўключыла мабільны і пачала здымаць, а што не відаць у мабільным – каментаваць, распавядаць, што адбываецца. Гэтыя людзі праходзілі ў мяне пад балконам, а я проста запісвала і каментавала – таму што больш нічога не магу зрабіць. Я не разумела ў той момант: за што? Адкуль такая жорсткасць?
Я адыходжу ад першых дзён усе гэтыя тры месяцы і, калі шчыра, думаю, што я да гэтага часу ў працэсе. Маё цела кажа мне, што я ў стрэсе. Не ведаю, наколькі моцныя гэта панічныя атакі, але я цісну іх практычна кожны дзень. Апошнія тыдні два-паўтара не было ні дня, калі я не спрабую задушыць у сабе панічную атаку альбо прыступ моцнай трывожнасці.
Я адыходжу ад першых дзён усе гэтыя тры месяцы і, калі шчыра, думаю, што я да гэтага часу ў працэсе. Маё цела кажа мне, што я ў стрэсе. Не ведаю, наколькі моцныя гэта панічныя атакі, але я цісну іх практычна кожны дзень. Апошнія тыдні два-паўтара не было ні дня, калі я не спрабую задушыць у сабе панічную атаку альбо прыступ моцнай трывожнасці.
Потым наступіў другі момант жаху, калі я зразумела, што рэальна не магу нічым займацца. Што мне вельмі цяжка са сваім целам, я не танцую, я не магу працаваць над сваімі праектамі, не пішу, не магу зарганізаваць ніякай падзеі. Я скамянела.
Як можна думаць пра нешта іншае? У мяне няма энергіі і, як быццам бы, няма маральнага права радавацца і атрымліваць задавальненне.
Ёсць і невялікія пазітыўныя моманты ў гэтым усім. Дзякуючы гэтым трывогам і стрэсу я пачала вяртацца да сябе ў фізічным плане – трохі зазямляцца. Клапаціцца пра сваё цела, здароўе, прымаць нейкія конскія дозы антыковідных вітамінаў, рабіць гімнастыку. Вось нават на твар нейкія маскі наношу, выбіраю вопратку, нядаўна чаравікі пастанавіла замовіць, хоць мільён гадоў нічога не купляла. Як быццам кантакт з целам з'явіўся. Я вельмі спадзяюся, што калі гэты кантакт зʼявіўся – то я і танцаваць хутка змагу.
Ёсць і невялікія пазітыўныя моманты ў гэтым усім. Дзякуючы гэтым трывогам і стрэсу я пачала вяртацца да сябе ў фізічным плане – трохі зазямляцца. Клапаціцца пра сваё цела, здароўе, прымаць нейкія конскія дозы антыковідных вітамінаў, рабіць гімнастыку. Вось нават на твар нейкія маскі наношу, выбіраю вопратку, нядаўна чаравікі пастанавіла замовіць, хоць мільён гадоў нічога не купляла. Як быццам кантакт з целам з'явіўся. Я вельмі спадзяюся, што калі гэты кантакт зʼявіўся – то я і танцаваць хутка змагу.